Rozwój psa: od szczeniaka do starszaka

W poprzednim artykule omówiłam jak rozwija się szczenię od narodzin do ósmego tygodnia życia, czego potrzebuje do prawidłowego rozwoju, by stać się zrównoważonym, pewnym siebie psem. Co powinien robić hodowca, by wyhodować stabilnego psychicznie szczeniaka. Jednak, by praca hodowcy nie poszła na marne, musi być ona kontynuowana przez nowych właścicieli. W tym artykule chciałabym opisać kolejne etapy rozwoju przez jakie musi przejść szczeniak, zanim stanie się dorosłym psem. Przybliżę wam na co należy zwrócić uwagę i jakich kłopotów możesz się spodziewać gdy twój szczeniak będzie dorastał. Poznanie jak przebiega proces rozwoju szczeniaka i czego możesz spodziewać w kolejnych miesiącach życia z psem pomoże ci zapobiec niektórym problemom a także pomoże uniknąć szoku jakiego możesz doznać gdy twój słodki szczeniaczek zmieni się w krnąbrnego nastolatka.

Akcja socjalizacja

Ósmy tydzień to czas, kiedy szczenię najczęściej zmienia dom i trafia pod opiekę nowych właścicieli. W tym okresie szczenię jest mocno zależne od swojej rodziny, najpierw psiej, potem ludzkiej, ma ogromną potrzebę kontaktów towarzyskich oraz wsparcia i dlatego może bardzo źle znosić długie godziny izolacji. Odbierając szczeniaka jeśli masz taką możliwość to najlepiej weź kilka dni urlopu, by spędzić ten czas ze szczeniakiem w domu. Szczeniak, który był cały czas z mamą i nagle jest przeniesiony w nowe miejsce, do obcych ludzi, gdzie w dodatku jest zostawiony sam na długie 8-9 godzin będzie cierpiał. Idealnie byłoby gdybyś mógł stopniowo przyzwyczaić pieska do tego, że zostaje sam. Można to robić już od pierwszego dnia pobytu szczeniaka w domu, ważne, by uczyć tego stopniowo i w tempie dostosowanym do szczeniaka.

Kiedy zacząć wprowadzać zasady obowiązujące w domu? Już od pierwszych dni powinieneś zacząć ustalać i wprowadzać podstawowe zasady dobrego wychowania. Jeśli nie chcesz, by w przyszłości szczeniak spał na meblach to od początku nie pozwalaj mu na nie wchodzić. Jeśli nie chcesz żebrania podczas posiłków to go nie dokarmiaj podczas jedzenia, daj mu w tym czasie jakiś gryzak czy konga wypełnionego psią karmą, byś mógł spokojnie zjeść.

W pierwszym tygodniu pobytu, daj szczeniakowi trochę spokoju, to jest czas na zapoznanie się, ty poznasz lepiej jego charakter a on uczy się, że może tobie zaufać, że może czuć się przy tobie bezpiecznie. To też jest dobry czas, byś stworzył swój własny plan socjalizacji szczeniaka. Pomyśl z czym będzie się spotykał na co dzień twój szczeniak, może będzie miał częsty kontakt z dziećmi, macie w rodzinie dużo dzieci lub mieszkacie i spacerujecie  okolicach szkoły czy mocno uczęszczanego placu zabaw dla dzieci? Będziesz musiał mu pokazać, że hulajnogi, rolki są bezpieczne i że nie gania się za dziećmi grającymi w piłkę, rowerzystami czy biegaczami. Na takiej liście na pewno musi się znaleźć zapoznawcza wizyta weterynaryjna, poznanie różnych zwierząt, pojazdów (śmieciarka, tramwaj, autobus). Różne miejsca (park, ulica, stare miasto, centrum handlowe), powierzchnie (trawa, piasek, ażurowe schody, kładka, mosty, chodnik). Musi poznać twoich przyjaciół i członków rodziny, sąsiadów. Do zapoznania z ludźmi musisz się przyłożyć szczególnie starannie jeśli masz psa rasy stróżujące czy obronnej gdzie psy często mają już wrodzoną dużą dozę nieufności wobec obcych ludzi. Szczenię powinno doświadczyć jak największej ilości zmian sytuacji i otoczenia ALE pamiętaj też, że jest to okres kiedy szczenię boi się nieznanych rzeczy i jeśli teraz czegoś mocno się przestraszy i szybko tego nie odpracujesz, lęk może zostać na całe jego życie. Nowe sytuacje i bodźce powinny być jak najbardziej pozytywne dla szczeniaka. Musi wiedzieć, że świat jest bezpieczny i może liczyć na twoje wsparcie. 

Czas socjalizacji pomiędzy 9 a 12 tygodniem życia szczeniaka może być dla ciebie trudnym okresem. Będziesz musiał zapoznać szczeniaka z jak największa ilością nowych bodźców jak tylko to możliwe. Jeśli twój szczeniak nie ma jeszcze wszystkich szczepień będzie to wymagało trochę pomysłowości i ale wierz mi nie warto z tym zwlekać. Lepiej pomęczyć się teraz parę tygodni niż żyć później z psem, który ma wiele problemów z lękiem i agresją. Brak szczepień nie powinien cię powstrzymywać przed pokazywaniem psu świata, zapraszaniem gości do domu oraz uczenia psa jazdy samochodem i środkami komunikacji miejskiej.  

Często ludzie zwlekają z socjalizacją z powodu braku wszystkich szczepień i konieczności kwarantanny. Jest to ogromny błąd. Dla psa mieszkającego w centrum dużego miasta wyjście pierwszy raz domu w wieku czterech miesięcy może być ogromnym szokiem. Jeśli do tego dojdzie delikatna psychika to braków w socjalizacji może nie dać się tak łatwo nadrobić i pies do końca życia będzie cierpiał na różnego rodzaju lęki. Oczywiście tak mały szczeniak nie powinien chodzić w miejsca gdzie przebywają i załatwiają się inne psy czy dzikie koty. Unikamy wybiegów dla psów, osiedlowych skwerów, które służą za toaletę mieszkającym tam psom i kontaktów z nieznanymi psami. Natomiast jak najbardziej możemy pokazać świat naszemu szczeniakowi z wysokości naszych rąk. Nic nie stoi na przeszkodzie, by nosić pieska na rękach lub w plecaku i w ten sposób pokazywać mu świat: inne psy, ludzi, ruch uliczny. W ten sposób łatwiej też uniknąć niechcianych spotkań z innymi psami, które mogłyby przestraszyć naszego pieska. W chłodne dni, małe pieski ras ozdobnych możemy schować pod kurtkę lub kupić im ciepłe ubranko. 

Pamiętaj, że tempo poznawania nowych rzeczy będzie w dużym stopniu zależało od charakteru twojego szczeniaka oraz tego nad czym pracował hodowca. Są szczeniaki, które idą przez miasto jak burza a są takie, które potrzebują więcej czasu, by wyjść poza granice osiedla. U wrażliwych szczeniaków zbyt duża ilość nowych bodźców może być przytłaczająca i możesz osiągnąć efekt odwrotny od zamierzonego. Obserwuj swojego szczeniaka i pilnuj, by każde spotkanie czy z nowo poznanym człowiekiem czy psem była dla niego całkowicie komfortowa. Jeśli masz nieśmiałego szczeniaka to uprzedź ludzi, by nie podchodzili z psami do niego, poczekajcie aż on wykona pierwszy krok. Podobnie przy powitaniu z nowymi ludźmi, niech nie pochylają się nad nim piejąc z zachwytu i próbując tarmosić go po głowie tylko niech kucną, może z jakimś smakołykiem w ręce i niech poczekają spokojnie aż szczenię samo zdecyduje się podejść. Jeśli nie chce tego zrobić za pierwszym razem, nic takiego, może potrzebuje więcej twojego wsparcie i uda się przy następnej okazji. 

Upewnij się, że kontakty twojego szczeniaka z innymi ludźmi są prawidłowe, nie pozwalaj, by ktoś go straszył, karcił czy bawił się brutalnie. Pilnuj, by zabawa z obcymi ludźmi była na odpowiednim poziomie emocjonalnym, by inni też nie pozwalali szczeniakowi skakać po sobie, czy gryźć po rękach. Szczególnie powinieneś nadzorować prawidłowe kontakty z małymi dziećmi. 

Naukę czas zacząć

Kiedy szczenię skończy już 3 miesiące i ma już wszystkie potrzebne szczepienia to najlepszy okres żeby zapisać je na zajęcia do psiego przedszkola. W tym okresie szczeniak raczej nie oddala się od opiekuna, naturalnie podąża za nim na spacerach., chce się przypodobać właścicielowi, chętnie wykonuje komendy. To usypia czujność wielu właścicieli i nie przykładają się do nauki przywołania, podążania czy chodzenia na luźnej smyczy. Myślą, że trafił im się grzeczny szczeniak i tak będzie zawsze. Nic bardziej mylnego. Zaręczam Cię, że to właśnie teraz jest najlepszy czas, by pracować ze szczenięciem nad motywacją do współpracy z człowiekiem i podążaniem za nim. Potrzebę podążania za opiekunem szczeniak będzie odczuwał mniej więcej do czwartego miesiąca im będzie starszy tym będzie pewniejszy siebie i tym chętniej będzie się oddalał i poznawał świat na własną łapkę.Właściciele często robią błąd zwlekając z zapisaniem się na szkolenie, gdyż w tym wieku wiele szczeniąt przychodzi na zawołanie, nie przejawiają agresji do innych psów i ludzi, a ich masa nie jest na tyle duża, by ciągniecie na smyczy czy skakanie na ludzi przy powitaniu było jakoś bardzo uciążliwe. Na zajęciach z psiego przedszkola piesek nauczy się uczyć, choć jego koncentracja jest jeszcze słabiutka. Ważne, by szkolenie przebiegało w przyjemny dla psa sposób i by szczeniak miał frajdę z uczenia się. Jeśli szkolenie będzie dla psa ciekawe nauczy się, że przebywanie w Twoim towarzystwie jest przyjemne. Nie chodzi tylko o to, by pies nauczył się komendy, ale by miał motywację do ich wykonywania i chciał przebywać w twoim towarzystwie na spacerach.

Wiek 3-4 miesięce to jest idealny czas, by wprowadzić już pierwsze lekcje chodzenia na smyczy. Możesz go uczyć, za pomocą smaczków, że podążanie za tobą jest fajne a ciągnięcie smyczy na nic mu się zda. Gdy teraz pozwolisz szczeniakowi ciągnąć, będziesz miał w przyszłości problemy z wyprowadzaniem psa na luźnej smyczy. I nie ma tu znaczenia czy szczeniak będzie miał na sobie obrożę czy tak modne teraz szelki, pozwalanie szczeniakowi na ciągnięcie w szelkach też może mieć negatywny na rozwój jego aparatu ruchu. 

Musisz być przygotowany na to, że szczeniak na spacerze będzie brał wszystko co tylko się nawinie do pyszczka. choć zachowanie to przyprawia wielu właścicieli o zawał (niestety w naszym kraju wciąż żywa jest tradycja wyrzucania zepsutego jedzenia na trawniki!!!) to jest to zupełnie naturalne zachowanie. Szczenię w ten sposób poznaje otaczający go świat, a podczas wymiany zębów gryzienie uśmierza ból i swędzenie dziąseł. Unikaj spacerów na trawnikach pod oknami, miejsc gdzie ludzie dokarmiają ptaki i dzikie koty. W domu pochodzącej niebezpieczne dla psa przedmioty, trujące kwiaty i zabezpiecz kable. Dbaj, by szczeniak dostawał codziennie coś dobrego do żucia.

To jest też najwyższy czas, by zacząć przygotowywać psiaka do zabiegów pielęgnacyjnych. Dotykajmy często psich uszu, łapek, zacznijmy delikatne czesania, cały czas nagradzając, by dotykanie tych wrażliwych części ciała było dla psa przyjemne. Wiele psów wcale nie lubi dotyku, a gryzienie po rękach przez szczeniaka podczas wycierania łap wcale nie jest zabawą ze strony psa a informacją, że pies tego nie lubi. Jesli nie przepracujecie tego tematu teraz w przyszłości mogą być kłopoty np ze zmianą opatrunku na poranionej łapie, obcinaniu pazurów czy podczas czesania.

Podczas spędzania czasu ze szczeniakiem pamiętaj, by uczyć go spokojnego zachowania się w twojej obecności. To, że jesteś obok nie znaczy, że jesteś do jego dyspozycji, i że będziesz poświęcał mu każdą wolną chwilę głaszcząc go i bawiąc się z nim. Poświęcanie szczeniakowi każdej wolnej minuty to prosty przepis na wychowanie psa z lękiem separacyjnym. Dlatego bardzo ważne jest, by szczeniak uczył się zajmować sobą i odpoczywać kiedy jesteś obok. Nie gadaj ciągle do niego, nie przeszkadzaj mu kiedy śpi, nie wołaj do zabawy za każdym razem kiedy spokojnie odpoczywa. To najwyższy czas by uczyć szczeniaka pozostawania samemu. Możesz zacząć od kilku chwil kiedy po spacerze dajesz psu atrakcyjny gryzak i wychodzisz do drugiego pokoju (przydatna tu będzie np. klatka, kojec czy bramka). Stopniowo wydłużaj ten czas a kiedy psiak jest spokojny zacznij też wychodzić na kilka chwil z domu. 

Gdy szczeniak skończy czwarty miesiąc czeka cię jeszcze więcej pracy. Szczeniak cały czas uczy się życia z ludźmi, powinien być ciekawy świata i naszym obowiązkiem jest zapewnienie mu mnóstwo pozytywnych wrażeń. Musimy mu przekazać, że świat, inni ludzie i psy są bezpieczni. Twoją rolą jest wspieranie go i budowanie zaufania do ciebie. To ostatni dzwonek, by iść z psem na szkolenie, gdy podrośnie jeszcze trochę coraz trudniej będzie go opanować. Nadal trzeba też pracować nad socjalizacją szczeniaka, zabieraj go różne miejsca i pamiętaj, by ćwiczyć oraz bawić się z nim w różnych miejscach. 

Pies zaczyna wymieniać mleczaki na stałe zęby i twoja cierpliwość jeśli chodzi o gryzienie i niszczenie przedmiotów może być teraz wystawiona na ciężką próbę. Konsekwentnie chowaj przedmioty, które pies mógłby zniszczyć i podsuwaj mu gryzaki. W tym okresie uważaj też na zabawę szarpakiem, by bawić się z psem zbyt ostro. Zbyt duży ból przy szarpnięciu może spowodować niechęć u psa do tego typu zabawy. Ból zębów może też mieć wpływ na sesje szkoleniowe, szczeniakowi może być trudniej się skoncentrować, może być rozdrażniony. Bądź dla niego wyrozumiały. 

Faza dojrzewania: ach te hormony!

Począwszy od szóstego miesiąca szczeniak wchodzi w fazę dojrzewania, staje się psim nastolatkiem.W tym czasie szczenięta robią bardziej niezależne, oddalają się na większe odległości, nie przychodzą już tak chętnie na przywołanie, zaczynają się pierwsze ucieczki, głuchnięcie, ignorowanie komend, być może nawet trudno będzie ci złapać psa, by zapiąć go na smycz. Szczeniaki powoli osiągają dojrzałość płciową, przez burze hormonalne jakie zaczynają szaleć w ich organizmach następują ogromne zmiany w zachowaniu. Nadal mogą gryźć przedmioty, czasem nawet bardziej niż przy wymianie zębów, gdyż wielu psom żucie pomaga osiągnąć ulgę przy wahaniach nastroju. 

Od szóstego, siódmego miesiąca zaczyna się najtrudniejszy okres dla właścicieli i to w tym okresie psy najczęściej zmieniają właścicieli są porzucane lub oddawane do schroniska. Jeśli do tej pory zwlekałeś ze szkoleniem swojego psa i nie udało wam się wytworzyć prawidłowych relacji to przygotuj się, że przez najbliższe sześć miesięcy czekają cię  nie lada kłopoty. Jeśli do tej pory pracowałeś z psem, przykładałeś się do budowania prawidłowej więzi, byłeś konsekwentny i wkładałeś dużo energii w pracę nad przywołaniem będziesz miał nadal trudno, ale może nie aż tak burzliwie 🙂  Mogę cię tylko pocieszyć, że ten okres nie trwa wiecznie. Faza “buntu” może trwać od kilku dni do kilku miesięcy (!). Dlatego nie powinno się przerywać szkolenia tylko na psim przedszkolu, gdy wydaje nam się, że mamy grzecznego psa i nie potrzeba go więcej uczyć tylko kontynuować szkolenie. Nauka powinna trwać co najmniej do roku psiaka.

W tym czasie mogą pomóc spacery w obcych miejscach, wtedy psy zazwyczaj lepiej się pilnują i łatwiej jest ćwiczyć przywołanie. Dobrym sposobem jest powrót do puszczania psa na długiej lince, pies nadal będzie mógł eksplorować środowisko, ale będzie pod kontrolą. Ważne, by nie karać psa za nieposłuszeństwo a skupić się na budowaniu odpowiedniej relacji między wami i pewności siebie u psa. Używaj urozmaiconych nagród oraz aktywnego nagradzania podczas ćwiczenia nauki przywołania i wkładaj w to dużo zaangażowania. Być może będzie trzeba wrócić do puszczania psa na lince. Wielu właścicieli stara się tego unikać, ale pamiętaj jeśli pies odkryje, że może ignorować twoje przywołanie, praca nad nim będzie trwała o wiele dłużej, a nawet, ignorowanie może stać się nawykiem. 

Przed pierwszym rokiem mogą pojawić się dla was nieprzewidywalne zachowania, niezrozumiałe i dziwne reakcje na różne bodźce, które nie występowały do tej pory, np pies nagle zaczyna bać się różnych dźwięków, przedmiotów, zacząć reagować agresywnie na ludzi lub inne psy. /przejawiać agresję wobec ludzi i/lub innych psów. Zachowania te u różnych psów pojawiają się w różnym okresie (pomiędzy 7 a 14 miesiącem zazwyczaj) i mają różną intensywność. Kiedy zauważysz, że pies zaczyna przejawiać lęk wobec ludzi czy przedmiotów wróć do jego socjalizacji. Odśwież mu to co robiłeś z nim jak był małym szczeniaczkiem, pamiętają o tym, by jak najwięcej pozytywnych doświadczeń.

W wieku około roku większość psów jest już dojrzałych fizycznie, ale ich charakter nadal jest w fazie kształtowania. Psie podrostki mają już więcej pewności siebie, jednak brak im jeszcze doświadczenia w kontaktach socjalnych. Ich zachowania socjalne nadal się rozwijają i zmieniają aż pies skończy półtora roku a czasem nawet więcej. To w tym okresie nasz kochający wszystkich dookoła piesek zaczyna wdawać się w bójki z innymi psami, wyrywa się na smyczy do innych psów i szczeka na nie. Mogą próbować dążyć do rywalizacji z innymi psami o zasoby, by sprawdzić się na ile są silne i na ile mogą sobie pozwolić. Młode samce mogą prowokować bójki między sobą lub ze starszymi samcami w celu ustalenia pozycji, zaczynają znaczyć teren. Nadal trzeba mocno pracować nad posłuszeństwem i nad tym, by nasz pies pies miał odpowiednie kontakty z innymi psami i ludźmi. Być może czasem będzie trzeba fizycznie ograniczyć wolność naszemu psu (linka), by nie wpakował się w kłopoty. Czasem będzie trzeba zahamować jego nadmiar entuzjazmu podczas poznawania świata, zwiększyć ilość treningów, nadal pracować nad ignorowaniem innych psów. Jeśli wcześniej nad tym nie pracowałeś i twój pies mógł podbiegać do każdego mijanego psa i się z nim witać teraz będziesz miał z tym problem.

Faza dorastania najczęściej kończy się pomiędzy dwunastoma a osiemnastoma miesiącami. Dużo zależy tu od rasy i wielkości psa. Mniejsze psy zazwyczaj dojrzewają szybciej, a im większy pies tym więcej potrzebuje czasu by dojrzeć. 

Dojrzałość społeczna

Dojrzałość społeczną oraz dojrzałość psychiczną psy psy osiągają pomiędzy wieku 18 miesięcy a trzech lat. Pies jest już w pełni dojrzały psychicznie i fizycznie. Jego charakter jest w pełni ukształtowany, coraz lepiej potrafi kontrolować swój entuzjazm szczególnie podczas kontaktów z innymi psami. Jeśli przyłożyłeś się do jego wyszkolenia i budowania prawidłowych relacji między wami, teraz możesz odsapnąć, pamiętajmy jednak, że psy uczą się cały czas, dobrze jest więc powtarzać szkolenie i nagradzać co jakiś czas przywołanie, przypominając psu, że warto się słuchać. 

Jeśli dotrwałeś do końca tego artykułu to mam nadzieję, że zdajesz już sobie sprawę, że pierwsze półtora roku życia z psem to czas wytężonej pracy nad jego wychowaniem. Wiedząc to już zanim przyniesiesz szczeniaka do domu możesz opracować sobie plan socjalizacji, zapoznać się materiałami na temat szkolenia i wychowania szczeniaka, poszukać odpowiedniej szkoły dla swojego psa. To też jest dobry moment, by zrewidować swoje oczekiwania, czy wybrałeś odpowiednią dla siebie rasę. Wychowanie psa rasy pracującej, tak, by w przyszłości nie sprawiał problemów przez pierwsze półtora roku to często zajęcie na pół etatu. Młode psy potrzebują dużo ruchu, urozmaiconych zadań, szkolenia i odpowiedniej socjalizacji. Same długie spacery na których biegają za pilka i ganiają się z innymi psami im nie wystarczy. Czasu nie da się cofnąć, jeśli nie przyłożysz się do odpowiedniego wychowanie twojego psa kiedy jest młody, gdy podrośnie może stać się prawdziwym utrapieniem nawet zagrożeniem dla innych zamiast miłym towarzyszem, którego można zabrać wszędzie ze sobą.

zdjęcia, źródło: pixabay.com